Η εκκίνηση της πράσινης μετάβασης
Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, οι δέκα πόλεις που απαρτίζουν το δίκτυο In4Green του προγράμματος Urbact, θα συνεργαστούν για να αναπτύξουν τοπικές λύσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της βιομηχανικής μετάβασης.
Οι περισσότερες από τις πόλεις του δικτύου έχουν γνωρίσει τα οφέλη της ιστορικής βιομηχανικής ανάπτυξης, παρέχοντας καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και επαγγελματικές ευκαιρίες στους κατοίκους τους. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου, επιβαρύνουν τις βιομηχανικές επιχειρήσεις σε αυτές τις ευρωπαϊκές πόλεις. Πολλές από αυτές έχουν αναγκαστεί να κλείσουν ή να περιορίσουν σημαντικά τις δραστηριότητές τους, ιδίως σε μέρη όπου το 35% του πληθυσμού απασχολείται στον κλάδο της βιομηχανίας, με αποτέλεσμα να υπάρχουν εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες.
Το δίκτυο πόλεων του In4Green φιλοδοξεί να προχωρήσει προς μία πράσινη μετάβαση, μειώνοντας της εκπομπές ρύπων και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους. Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί μετασχηματισμό, ενίσχυση και προσαρμογή των αντίστοιχων βιομηχανικών τους κλάδων – μια διαδικασία που αναμφισβήτητα θα έχει διαφορετική σημασία για την κάθε πόλη. Στόχος παραμένει η ανάπτυξη μεθόδων και λύσεων που μπορούν να διαμοιραστούν και να αναπαραχθούν.
Solingen – Η πόλη των μαχαιριών
Το Solingen, μια γερμανική πόλη κοντά στο Ντίσελντορφ, παράγει τα καλύτερα μαχαίρια και σπαθιά για πάνω από δέκα αιώνες. Το 90% των γερμανικών εταιριών κατασκευής μαχαιροπήρουνων εδρεύει σε αυτή την πόλη όπου ισχυρή είναι επίσης η παρουσία άλλων βιομηχανικών κλάδων όπως ο κλάδος της ηλεκτρο-επιμετάλλωσης. Η Dr. Elke Moosbach είναι Διευθύνουσα Σύμβουλος της ιστορικής εταιρίας ηλεκτρο-επιμετάλλωσης Moosbach & Kanne, μία μικρομεσαία επιχείρηση που κατάφερε τα τελευταία χρόνια να μειώσει το αποτύπωμα του άνθρακα κατά 45% επενδύοντας στην ενεργειακή απόδοση, εξοικονομώντας έως και 500.000,00€ σε ενέργεια.
"Η μεγαλύτερη πρόκληση για μας είναι πώς να έχουμε θέρμανση τον χειμώνα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ιδίως από τη στιγμή που η τιμή του φυσικού αερίου εκτοξεύτηκε λόγω του πολέμου στην Ουκρανία", λέει η Δρ. Moosbach.
Η εταιρία της εργάζεται πάνω σε ένα σύστημα με βάση το βιοαέριο με ανάκτηση θερμότητας και υψηλή απόδοση το οποίο θα μπορούσε να συμβάλει στους στόχους της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση της βιομηχανίας, αλλά το κόστος της επένδυσης είναι πολύ υψηλό και η πρόσβαση σε χρηματοδοτικές πηγές πολύ δύσκολη.
Avilés - Η πόλη της καινοτομίας
Ο Víctor Fernández εργάζεται στην εταιρία Avilés Empresas για πάνω από 20 χρόνια, βοηθώντας τον τοπικό επιχειρηματικό ιστό να προσαρμοστεί στις νέες προκλήσεις της βιομηχανικής μετάβασης. Γεννήθηκε στην μικρή αυτή πόλη της βόρειας Ισπανίας και θυμάται τη μυρωδιά και την ομίχλη που δημιουργούσε η βιομηχανία οπτάνθρακα και χάλυβα στην ατμόσφαιρα.
Ο Victor διαβεβαιώνει ότι “δεν είναι μια κακή ανάμνηση, αντιθέτως, τη θυμάμαι με λαχτάρα. Εδώ έχουμε έναν ισχυρό δεσμό με τη βιομηχανία επειδή όλοι μας έχουμε ένα μέλος της οικογένειάς μας που εργαζόταν στη Βιομηχανία Χάλυβα (ENSIDESA)".
Η Χαλυβουργία ENSIDESA ήταν μια μεγάλη ισπανική δημόσια εταιρία που διέθετε ένα ολοκληρωμένο εργοστάσιο χάλυβα στην πόλη Avilés. Το εργοστάσιο αυτό σήμανε τον αστικό, οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της περιοχής και έγινε η μεγαλύτερη χαλυβουργία στην Ισπανία. Σήμερα, οι εγκαταστάσεις της εξακολουθούν να ανήκουν στην πολυεθνική εταιρία κατασκευής χάλυβα ArcelorMittal, της οποίας το κύριο Κέντρο Έρευνας και Ανάπτυξης βρίσκεται στην πόλη Avilés, χάρη στη συνεργασία με τον Δήμο, το οποίο συνεργάστηκε για τη δημιουργία 12 δημόσιων και ιδιωτικών Κέντρων Έρευνας και Ανάπτυξης.
Η Dąbrowa Górnicza και η ξεχωριστή οικονομική της ζώνη
Η πολυεθνική ArcelorMittal διαθέτει άλλο ένα εργοστάσιο στην πόλη Dąbrowa Górnicza της Πολωνίας.
"Πριν από δεκαετίες το εργοστάσιο αυτό απασχολούσε 50.000 άτομα αλλά με την αλλαγή στις βιομηχανικές διαδικασίες και τη δραστηριότητα του εργοστασίου, τώρα απασχολούνται μόνο 5.000 άτομα", αναφέρει η Ewa Fudali-Bondel, Επικεφαλής του Γραφείου Ανάπτυξης και Υποστήριξης Επενδυτών του Δήμου της Dąbrowa Górnicza, μια πόλη μεσαίου μεγέθους που βρίσκεται στην μητροπολιτική περιοχή του Κατοβίτσε.
Η συρρίκνωση της χαλυβουργίας οδήγησε σε μια ισχυρή δέσμευση για τη δημιουργία μιας Ειδικής Οικονομικής Ζώνης στα περίχωρα της πόλης. Ο Δήμος αγόρασε τη γη και προώθησε τις επενδύσεις και την κατασκευή υποδομών.
"Δεν ήταν εύκολο να πείσουμε την τοπική αυτοδιοίκηση να εγκρίνει την πρόταση, αλλά τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε τα αποτελέσματα με τις πρώτες εταιρίες τεχνολογίας να εγκαθίστανται στην πόλη μας”.
Αναμφίβολα, μια επιτυχημένη ιστορία προσέλκυσης επενδύσεων.
Το Sabadell της Ισπανίας και η βιομηχανία υφασμάτων
Ο Joan Santamaria είναι ιδιοκτήτης και Διευθύνων Σύμβουλος της Κλωστοϋφαντουργικής μονάδας Hilaturas Arnau στο Sabadell της Ισπανίας κοντά στην Βαρκελώνη. Η οικογενειακή αυτή επιχείρηση τρίτης γενιάς παράγει υψηλής ποιότητας νήματα για επώνυμες μάρκες όπως η Burberry για πάνω από 75 χρόνια. Η μετεγκατάσταση της κλωστοϋφαντουργίας ανάγκασε την εταιρία να επαναφεύρει τον εαυτό της:
"Τώρα δουλεύουμε με νέες ανακυκλωμένες τεχνικές ίνες όπως το para-aramid, που προέρχεται από αχρησιμοποίητα αλεξίσφαιρα γιλέκα για την παραγωγή τεχνικών νημάτων και υφασμάτων για χρήση στη βιομηχανία και στα ρούχα εργασίας για προστασία και ασφάλεια", εξηγεί ο Joan.
Με αυτό τον τρόπο, πέρα από τη διατήρηση της βιομηχανικής δραστηριότητας, συμβάλουν στην κυκλική οικονομία του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας.
Η Vila Nova de Famalicão της Πορτογαλίας προστατεύει την βιομηχανία της
Ο Augusto Lima είναι Σύμβουλος σε θέματα Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης, Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας του Δήμου της Vila Nova de Famalicão, μια μεσαίου μεγέθους πορτογαλική πόλη κοντά στο Πόρτο. Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας ήταν πάντα πολύ σημαντικός για την πόλη αυτή:
"Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στα τέλη της δεκαετίας του 1990, αντισταθήκαμε στο να χάσουμε τη βιομηχανία μας παρόλο που μας συμβούλευσαν να στρέψουμε την οικονομίας μας προς μια οικονομία βασισμένη στον τομέα των υπηρεσιών", αναφέρει ο Augusto.
Χάρη στις προσπάθειες του Δήμου και των τοπικών επιχειρήσεων, κατάφεραν να διατηρήσουν και να ενδυναμώσουν τον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας. Η προσπάθεια αυτή είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση του τεχνολογικού κέντρου CITEVE το 1989, ενός Κέντρου Έρευνας και Ανάπτυξης υφασμάτων, το οποίο εργάζεται πάνω στην καινοτομία, και συγκεκριμένα στην κυκλικότητα της βιομηχανίας μέσω του έργου BE@T, το οποίο διερευνά τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να ανακυκλωθούν τα τζιν παντελόνια, δημιουργώντας νήματα για την παραγωγή νέων τζιν, ή τους τρόπους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον κλάδο των πρώτων υλών όπως ο φλοιός πεύκου, ο κουρκουμάς, ο φελλός ή τα κλαδιά αμπελιών. Εδώ μπορούν να μετατρέψουν τυχόν οργανικά απόβλητα από άλλες βιομηχανίες σε νήματα για την κατασκευή υφασμάτων όχι μόνο για ένδυση αλλά και για τους τομείς της αυτοκινητοβιομηχανίας, των αερομεταφορών και της ασφάλειας.
Ανάσχεση της πληθυσμιακής απώλειας στο Žďár nad Sázavou της Τσεχίας
Ο Martin Mrkos είναι ο Δήμαρχος της μικρής τσέχικης πόλης Žďár nad Sázavou. Το 1990, η πόλη είχε 25.000 κατοίκους χάρη στην ανάπτυξη της βιομηχανίας. Σήμερα, οι κάτοικοι είναι λιγότεροι από 20.000, έχοντας χάσει το 20% του πληθυσμού μέσα σε 30 χρόνια.
Σύμφωνα με τον Δήμαρχο: "Είμαστε μία από τις λεγόμενες πόλεις που συρρικνώνονται. Η πρόκληση είναι να προσφέρουμε τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για να διατηρήσουμε τον πληθυσμό και να προσελκύσουμε ταλέντα και επενδύσεις".
Η νέα γενιά στο Žďár nad Sázavou δεν ενδιαφέρεται πλέον για τις ευκαιρίες απασχόλησης που προσφέρει η τοπική βιομηχανία. Πολλοί φεύγουν για σπουδές στα Πανεπιστήμια της Πράγας και του Μπρνο με σκοπό να μην επιστέψουν ποτέ. Και οι λίγοι που επιστρέφουν, εγκαθίστανται σε κοντινά χωριά όπου η στέγαση είναι φθηνότερη και πιο ελκυστική για να μείνουν μόνοι τους.
Το πάρκο για το μέλλον - Park for the Future, είναι μια νέα βιομηχανική ζώνη στην οποία σκοπεύουν να προσελκύσουν εταιρίες του τεχνολογικού κλάδου. Επιπλέον, η πόλη σχεδιάζει να δημιουργήσει ελκυστικά μονοπάτια επαγγελματικής κατάρτισης για να προσφέρει στους νέους νέες ευκαιρίες χωρίς να χρειάζεται να εγκαταλείψουν την πόλη.
Μια σημαντική κοινή πρόκληση
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις ιστορίες των πόλεων που συμμετέχουν στο δίκτυο In4Green του προγράμματος Urbact και που θέλουν να οικοδομήσουν ένα νέο πράσινο μέλλον για τις πόλεις και τους κατοίκους τους, χωρίς να εγκαταλείψουν τον βιομηχανικό τους τομέα. Οι έξι αυτές πόλεις μοιράζονται τις ίδιες προκλήσεις με το Σαλέρνο της Ιταλίας, το Bijelo Polje του Μαυροβουνίου, το Navan της Ιρλανδίας και τη Λάρισα, πόλεις που επίσης συμμετέχουν στο δίκτυο και με τις οποίες θέλουν να ανακαλύψουν και να διερευνήσουν λύσεις και να ανταλλάξουν καλές πρακτικές.
Η πρόκληση είναι τεράστια και περιλαμβάνει την απομάκρυνση του άνθρακα και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του βιομηχανικού κλάδου, την ενίσχυση της καινοτομίας, την αύξηση της κυκλικότητας της οικονομίας, την προσαρμογή της πόλης και των υποδομών της στην κλιματική αλλαγή, την στήριξη των τοπικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων καθώς και την κατάρτιση και εκπαίδευση των εργαζομένων. Πρόκειται για μία πρόκληση που δεν μπορεί να διευθετηθεί μόνο από έναν Δήμο αλλά χρειάζεται τη συμμετοχή και τη συνεργασία άλλων τοπικών αρχών, του ιδιωτικού τομέα, της ακαδημαϊκής κοινότητας και των πολιτών.
Οι δέκα πόλεις που συμμετέχουν στο δίκτυο In4Green του προγράμματος URBACT έχουν αρχίσει να κινούνται προς μία κατεύθυνση με τις προκλήσεις της οποίας θα έρθουν αντιμέτωπες πολλές άλλες χώρες στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.
